نگاهی گذرا به عملکرد حمل و نقل و ترانزیت ایران و کشورهای همجوار

کاهش حمل و نقل داخلی کالا عمدتاً ناشی از رکود و کاهش جابجایی عمومی زمینی مسافر، در نتیجه ارزان تر بودن سفر با وسایط شخصی می باشد، با توجه به کاهش 1% ترانزیت نسبت به سال گذشته و کاهش 11% از هدف برنامه، می بایست تحولات منطقه ای شامل فعال شدن بندر گوادر پاکستان با سرمایه گذاری چین ، سرمایه گذاری سنگین کشورهای عربی برای انتقال نفت و دیگر کالاها از طریق راه آهن به دریای سرخ و کانال آبی در دست مطالعه موسوم به سلمان و همچنین تکمیل بندر فاو (عراق) مورد توجه قرار گرفته و ایجاب می نماید تا راهبردها و سیاست های کشور در ارتباط با حمل و نقل بین المللی و ترانزیت بازبینی و تکمیل کریدورهای ترانزیتی شمالی-جنوبی (به ویژه راه آهن قزوین – رشت- انزلی- آستارا) و نیز کریدور شرقی – غربی کشور وروان سازی و رقابت پذیر نمودن آنها ضمن تعامل با همسایگان، رفع موانع و ماسی آن مورد بازبینی قرار گیرد. یادآور می شود با وجود جایگاه ممتاز ایران در منطقه، بنظر می رسد که در پی تحمیل بحران های منطقه خلیج فارس، کریدورهای جدید در حال شکل گیری است که بدون تردید جایگاه ایران را به طور جدی تحت تاثیر قرار خواهد داد:

خط ریلی موسوم به جاده ابریشم احیا شده " که شرق چین را به کشورهای قزاقستان ، ترکمنستان و ایران متصل می سازد و حتی در ادامه می تواند از طریق ایران و یا از مسیر بنادر کشورهای قزاقستان ( اکتائو ) ، ترکمنستان( ترکمن باشی ) و جمهوری آذربایجان ( باکو ) تا اروپا امتداد یابد ، به راحتی قابلیت تغذیه کشورهای شرق دریای خزر را مستقل از دالان های ترانزیتی ایران دارد . این همان راه آهنی است که اخیراً یک قطار آن با تعدادی کانتینر از شرق چین از طریق مرز سرخس به تهران آمد و با استقبال مقامات راه آهن ایران به عنوان یک دستاورد بزرگ مواجه شد و مزیت آن بر مسیر دریایی شانگهای به بندرعباس بارها و بارها در رسانه های کشور تبلیغ شد .

کریدور " عبور " که بخشی از آن تحت عنوان China Pakistan Economic Corridor – CPEC شرقی چین را از طریق کاشغر ( واقع در شمال پاکستان در مرز چین ) به بنادر پاکستانی گوادر و در صورت نیاز به کراچی می رساند . حجم سرمایه گذاری چین برای ایجاد این دالان  46 میلیارد دلار اعلام شده که عمدتاً در محدوده جغرافیایی پاکستان صورت می گیرد . 34 میلیارد دلار آن در حوزه انرژی ، بیش از هفت میلیارد دلار برای احداث و بهسازی خطوط ریلی ، حدود چهار میلیارد دلار برای توسعه و بهبود وضعیت جاده ها و 700 میلیون دلار برای توسعه بندر گوادر و گسترش شبکه فیبر نوری صرف خواهد شد .

پروژه های ریلی کشورهای عرب منطقه خاور میانه با عناوین " لندبریج " و " اتحاد " که تا سال 2018 میلادی سواحل دریای سرخ را به خلیج فارس و متعاقب آن بنادر صحار و صلاله عمان را در حاشیه اقیانوس هند به اردن و در نهایت به سواحل مدیترانه وصل می کند . حجم سرمایه گذاری کلی برای تحقق این طرح 286 میلیارد دلار برآورد و اعلام شده است .

علاوه بر مراتب یاد شده بندر فاو ( عراق ) نیز با سرمایه گذاری قابل ملاحظه در دست تکمیل بوده و رفع مسائل امنیتی مسیر ترانزیتی از طریق آن کشور رقیبی جدی برای مسیر ترانزیتی ایران خواهد بود .

بنابراین علاوه بر مسائل و موانع داخلی کشور که ترانزیت از ایران را پرهزینه ساخته ، مسائل ناشی از تحولات منطقه ای به ویژه با همسایگان و کشورهای عربی خلیج فارس مزید بر علت گردیده که اقتضا دارد مراتب در سطوح عالی مورد توجه قرار گرفته و تدابیر مقتضی برای پیشگیری از انزوای کشور اتخاذ شود.