اتاق بازرگانی ایران | از اولین باری که بندر خشک در ایران مطرح شد، چندین دهه می گذرد با این حال هنوز اقدام جدی در راستای ایجاد بندر خشک در ایران صورت نپذیرفته است.
گذشته از ناکامی های رخ داده در ایجاد این بنادر، در ماه های اخیر، اخباری از گوشه کنار کشور به گوش می رسد که حاکی از تمایل استان ها در ایجاد بندر خشک می باشد، تا جایی که به نظر می‌رسد تب ساخت بندر خشک در کشور فراگیر شده است. از طرفی در سال 1393 آیین نامه ای با عنوان آيين‌نامه تاسيس و بهره‌برداري از بنادر خشك تدوین، که در آن خبر از تشکیل کارگروهی برای تصمیم گیری و نظارت بر این امر داده شده است. لذا با توجه به اهمیت موضوع، اتاق بازارگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، پرداختن به موضوع بنادر خشک را در قالب گزارشی مفصل، در دستور کار قرار داد.
بندر خشک به اختصار به پایانه چند وجهی درون سرزمینی اطلاق می شود که به طور مستقیم از طریق راه آهن و جاده به بندر دریایی متصل است و در واقع محلی است که مشتریان می توانند به صورت استاندارد، بارهای خود را همچون بندر دریایی ترخیص و یا بارگیری نمایند. بنادر خشک در ابتدا با هدف ایجاد یک راه حل برای حل مشکل افزایش ازدحام جاده، عدم وجود فضاهای باز در تاسیسات بندر و اثرات زیست محیطی قابل توجه در بنادر طراحی شدند، اما در ادامه اهداف دیگری از جمله ارائه خدمات گسترده لجستیکی، بهبود زنجیره توزیع کالا و ... نیز برای آن مطرح شد.
گرچه نمونه های موفقی برای بنادر خشک در سرتاسر دنیا وجود دارد از جمله بندر خشک ویرجینیا (آمریکا)، بندر خشک مادرید ( اسپانیا)، بندر خشک لاهور (پاکستان)، اما باید دید که آیا ایجاد بنادر خشک در ایران دارای ضرورت و توجیه اقتصادی است؟ آیا این طرح همراستا با منافع ملی و طرح ها و برنامه های کلان کشور می باشد یا خیر؟ آیا پیش شرط های لازم برای ایجاد بنادر خشک در ایران وجود دارد؟ نظر کارشناسان مجرب در این ارتباط چیست؟ چراکه طرح ایجاد بنادر خشک همانند سایر طرح ها نیاز به ضرورت، پیش شرط های لازم و توجیح اقتصادی دارد و در صورت فقدان هر یک با وجود تمامی فواید اجرای آن می تواند فقط منجر به اتلاف منابع ملی و تکرار تجربه های ناموفق در طرح های نیمه کاره شود.
نتایج گزارش وضعیت بنادر خشک در ایران که در سه فصل ادبیات نظری و تجارب دیگر کشور ها، بررسی شرایط موجود ایران از منظر ایجاد بنادر خشک و بنادر خشک در ایران از دید کارشناسان، به رشته تحریر درآمده، حاکی از آن است که نه ضرورتی برای تاسیس بنادر خشک در ایران وجود دارد و نه زیرساخت های لازم برای تاسیس و راه اندازی این طرح در کشور فراهم است، همچنین ساخت بنادر خشک در ایران دارای توجیه اقتصادی نیست.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، انگیزه بسیاری از کشورها برای ایجاد بنادر خشک، عدم دسترسی کافی به فضا برای تخلیه و انبار کالا، زمینهای ساحلی گران قیمت و عدم صرفه اقتصادی استفاده از این زمینها برای تخلیه و انبار کالا است اما در ایران خطوط ساحلی زیاد و توسعه نیافتهای وجود دارد که توسعه آنها از اولویت بالاتری نسبت به توسعه بنادر خشک برخوردار میباشد. در ارتباط با پیش شرط ها و زیرساخت های لازم نیز، باید متذکر شد که زیرساخت های ریلی (به عنوان اصلی ترین زیرساخت لازم) در کشور از حداقل های لازم کیفی و کمی برای تاسیس بنادر خشک برخوردار نبوده لذا برای راه اندازی بنادر خشک باید اقدامات لازم در جهت گسترش و ارتقای کیفیت حملونقل ریلی کشور انجام گیرد. در کنار موارد ذکر شده، باید توجه داشت که با وجود ساختارهای نهادی که قادر به انجام وظایف پیشبینی شده برای بنادر خشک هستند، تاسیس بنادر خشک موازی کاری محسوب می شود.
در پایان اگر همچنان به تأسیس بنادر خشک در وضعیت موجود کشور اصرار وجود داشته باشد، باید تمهیداتی اندیشیده شود تا از آسیب‌های احتمالی ناشی از اخذ تصمیم‌های نسنجیده بنادر خشک بر سرمایه‌گذاری‌های هنگفت انجام گرفته توسط بخش خصوصی در بنادر و پایانه‌های توزیع، جلوگیری به عمل آید.